1. Στην πρόταση αναθεώρησης των άρθρων 24 και 117, παρ.3 και 4 του Συντάγματος επισημάνθηκε η αναγκαιότητα πρόκρισης του όρου «βιώσιμη ανάπτυξη» έναντι της «αρχής της αειφορίας», που εισήχθη στο πλαίσιο της αναθεώρησης του 2001. Συμμερίζεσθε αυτήν την άποψη;
Νομίζω ότι η πρόταση έχει περιορισμένη νομική σημασία : Η σχετική με την προστασία του περιβάλλοντος νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας είχε πριν από το 2001 στηριχθεί στην έννοια της «βιώσιμης ανάπτυξης», ενώ μετά το 2001 στην έννοια της «αειφορίας» χωρίς καμμία πρακτική διαφορά. Προσωπικά προτιμώ , ως σαφέστερη, την « βιώσιμη ανάπτυξη», επισημαίνοντας ωστόσο ότι η ΣυνθΕΚ χρησιμοποιεί την «αειφόρο ανάπτυξη».

2. Πώς κρίνετε την πρόταση να τεθεί ένα χρονικό όριο (συγκεκριμένα η ημερομηνία της 11ης Ιουνίου 1975 κατά την οποία τέθηκε σε ισχύ το Σ.1975) ως κριτήριο για τον χαρακτηρισμό μιας έκτασης ως δάσους ή δασικής έκτασης;
Η πρόταση αυτή μπορεί να φαίνεται ότι επιλύει, ή και όντως να επιλύει , ορισμένα πρακτικά προβλήματα που για τον μη νομικό ηχούν παράξενα. Είναι όμως, κατ’  ουσίαν, μία αδιαφοροποίητη «δασική αμνηστεία», που συνιστά συνάμα ομολογία αδυναμίας της Πολιτείας να εφαρμόσει όχι έναν απλό νόμο, αλλά το ίδιο το Σύνταγμα. Η ρύθμιση αυτή επιβραβεύει και αυτούς ακόμη τους συμπολίτες μας ,οι οποίοι παραβίασαν ευθέως το Σύνταγμα, αποψιλώνοντας παρανόμως μέχρι το 1975 (κατ’ ουσίαν μέχρι το 1977) δασικές εκτάσεις ανοίγει δε αναπότρεπτα τον δρόμο για ανάλογες μελλοντικές «δίκαιες διεκδικήσεις», καθιστώντας ακόμη δυσκολότερη την αποτελεσματική διαφύλαξη των δασών από τους αεί προσβλέποντες σε νέες «ευνοϊκές» διευθετήσεις.

3. Θεωρείτε ορθή και σκόπιμη τη διαφοροποίηση της συνταγματικής προστασίας δασών και δασικών εκτάσεων και ειδικότερα την προτεινόμενη αλλαγή προορισμού των δασικών εκτάσεων για λόγους χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού;
Η δικαιολόγηση ή μη της διαφοροποιήσεως μπορεί να γίνει μόνον με επιστημονικά (δασοπονικά) ή και αμιγώς πολιτικά επιχειρήματα, όχι δε με νομικά. Μπορώ να επισημάνω μόνον τις νομικές συνέπειες: Ένα μεγάλο τμήμα δασικής γής, και μάλιστα το πλέον ευάλωτο –αφού τα κατά την κοινή αντίληψη δάση κινδυνεύουν λιγότερο από τις δασικές εκτάσεις, που θεωρούνται από ορισμένους ως αμελητέοι «πουρναρότοποι»- , αποστερείται εφεξής της συνταγματικής προστασίας του. Δεδομένου δε ότι η χρησιμοποίηση δασών και δασικών εκτάσεων για άλλη χρήση είναι ούτως ή άλλως επιτρεπτή, αν την επιβάλλει υπέρτερο δημόσιο συμφέρον, ένα είναι το κατ’ ουσίαν νέο περιεχόμενο της προτάσεως αυτής: Δόμηση σε δασικές εκτάσεις. Μαζί με την σχεδόν απεριόριστα επιτρεπόμενη και ενεργούμενη δόμηση εκτός σχεδίου, φοβούμαι ότι το μίγμα γίνεται εκρηκτικό.

4. Πώς θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν κάποια ειδικά προβλήματα πολιτών που θίγεται η ιδιοκτησία τους εξαιτίας του δασικού της χαρακτήρα (π.χ. μέλη οικοδομικών συνεταιρισμών);
Υπό την προϋπόθεση ότι συντρέχει καλή πίστη ή παράβαση αρχής εμπιστοσύνης των ενδιαφερομένων, δύο είναι τα πραγματικά προβλήματα που ανάγονται στο παρελθόν: Δασωθέντες αγροί και οικοδομικοί συνεταιρισμοί. Πρόταση και σχέδιο διατάξεων: α) Νόμος που εκδίδεται μία φορά μόνο μέσα σε ένα έτος από την ισχύ του Συντάγματος και ισχύει για περιορισμένο χρονικό διάστημα ορίζει τους όρους και προϋποθέσεις για την αναγνώριση των δασωθέντων αγρών. Ως δασωθέντες αγροί νοούνται αποδεδειγμένα καλλιεργούμενες μέχρι το έτος 1960 ιδιωτικές εκτάσεις, οι οποίες στη συνέχεια απέκτησαν την μορφή δασικής έκτασης. Οι εκτάσεις αυτές  διατηρούν την γεωργική  χρήση και δεν επιτρέπεται να οικοδομηθούν. Η ρύθμιση της παραγράφου αυτής δεν εφαρμόζεται σε εκτάσεις του νομού Αττικής. β) Νόμος που εκδίδεται μία φορά μόνο μέσα σε ένα έτος από την ισχύ του Συντάγματος και ισχύει για περιορισμένο χρονικό διάστημα ορίζει τους όρους και προϋποθέσεις για την ανταλλαγή δασικών εκτάσεων που αποκτήθηκαν από οικοδομικούς συνεταιρισμούς πριν από την 11-6-1975 με μη δασικές εκτάσεις του Δημοσίου, χωροταξικώς κατάλληλες για πολεοδόμηση. Η πολεοδόμηση των εκτάσεων αυτών χωρεί μόνον με τις προϋποθέσεις της πολεοδομικής νομοθεσίας που ισχύει κάθε φορά.

5. Εκτιμάτε ότι χρειάζεται αναθεώρηση το άρθρο 24 Σ. και σε ποια σημεία του;
Το άρθρο 24 πρέπει να εμπλουτισθεί με δύο αρχές, αυτονόητες για κάθε οργανωμένο και ευνομούμενο ευρωπαϊκό κράτος : α) Να ορισθεί ρητά ότι η δόμηση και κάθε οργανωμένη επιχειρηματική δραστηριότητα επιτρέπεται μόνον σε εντός σχεδίου περιοχές ή σε ειδικά προσδιοριζόμενες για κάθε επί μέρους κατηγορία δραστηριοτήτων ζώνες και ότι όλες οι διατάξεις που επιτρέπουν το αντίθετο καταργούνται αυτοδικαίως μετά πάροδο (λ.χ.) οκταετίας από την έναρξη ισχύος  της αναθεωρημένης συνταγματικής διατάξεως.  β) Να ορισθεί ρητά  ότι όλα τα κτίσματα και κατασκευές που ανεγείρονται αυθαιρέτως μετά την έναρξη ισχύος της αναθεωρημένης συνταγματικής διατάξεως κατεδαφίζονται υποχρεωτικώς.