O Συνήγορος του Πολίτη μεσολαβεί σε υποθέσεις προσβολής ατομικών και πολιτικών δικαιωμάτων στο πλαίσιο τόσο της γενικής αρμοδιότητάς του όσο και των ειδικότερων αρμοδιοτήτων που του έχουν ανατεθεί. Συγκεκριμένα:

α. - Στο πλαίσιο της γενικής αρμοδιότητάς του ο Συνήγορος του Πολίτη παρεμβαίνει σε υποθέσεις σχετικές με ζητήματα:

·         Προσωπικής ελευθερίας, όπως, ενδεικτικά: ελέγχου και έρευνας, ασύλου κατοικίας, προσωπικών δεδομένων, σύλληψης, συνθηκών εγκλεισμού, διοικητικής κράτησης, κατάχρησης εξουσίας, πρόσβασης σε έγγραφα που φυλάσσονται από δημόσιες υπηρεσίες, κλπ.

·         Αξιοπρέπειας προσώπου και μεταθανάτιας αξιοπρέπειας (δικαίωμα ταφής, καύσης νεκρών), θρησκευτικής ελευθερίας και πεποιθήσεων (ίδρυση, λειτουργία και προστασία ναών και ευκτήριων οίκων).

·         Εισόδου και παραμονής μεταναστών και αιτούντων άσυλο στην Ελλάδα και προστασίας των δικαιωμάτων τους, όπως ενδεικτικά: παροχής διεθνούς προστασίας και ιδίως πολιτικού ασύλου, κοινωνικής ένταξης, συνθηκών διοικητικής κράτησης.

·         Αστικής και δημοτικής κατάστασης (μητρώα, ληξιαρχεία, διαβατήρια), διπλωματικής προστασίας ελλήνων στο εξωτερικό και ιθαγένειας (πολιτογράφηση).

·         Στράτευσης και εναλλακτικής υπηρεσίας.

·         Ανώτατης και ανώτερης εκπαίδευσης (πρόσβαση, φοιτητική μέριμνα και υποτροφίες, πρόσληψη και εξέλιξη διδασκόντων) και ακαδημαϊκής αναγνώρισης τίτλων σπουδών.

·         Επαγγελματικής ελευθερίας και κατοχύρωσης επαγγελματικών δικαιωμάτων, καθώς και εγγραφής σε επαγγελματικούς συλλόγους και επιμελητήρια.

 

β. - Εκτός, όμως, από τα παραπάνω πεδία παρέμβασης στον Συνήγορο του Πολίτη έχουν ανατεθεί και οι εξής ειδικές αρμοδιότητες:

• Οργάνωση και λειτουργία συστήματος εξωτερικού ελέγχου των διαδικασιών απομάκρυνσης υπηκόων τρίτων χωρών (άρ.23§6 Ν.3907/11 και Κ.Υ.Α. 4000/4/57−ια΄/24-10-2014).
• «Εθνικός Μηχανισμός Πρόληψης των Βασανι­στηρίων» (ν.4228/2014), σύμφωνα με το Προαιρετικό Πρωτόκολλο στη Σύμβαση του Ο.Η.Ε. κατά των βασανιστηρίων και άλλων μορφών σκληρής, απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης ή τιμωρίας (OPCAT), που υιοθετήθηκε στις 18-12-2002.
• «Εθνικός Μηχανισμός Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας» (ν. 4443/2016, Μέρος Δ΄), με αρμοδιότητα «τη συλλογή, την καταγραφή, την αξιολόγηση, τη διερεύνηση ή την περαιτέρω προώθηση προς άσκηση πειθαρχικού ελέγχου στις αρμόδιες Υπηρεσίες, καταγγελιών για πράξεις του ένστολου προσωπικού της Ελληνικής Αστυνομίας, του Λιμενικού Σώματος - Ελληνικής Ακτοφυλακής, του Πυροσβεστικού Σώματος, καθώς και των υπαλλήλων των καταστημάτων κράτησης, οι οποίες εκδηλώθηκαν κατά την άσκηση των καθηκόντων του ή κατά κατάχρηση της ιδιότητάς του και αφορούν:

α. βασανιστήρια και άλλες προσβολές της ανθρώπινης αξιοπρέπειας κατά την έννοια του άρθρου 137Α του Ποινικού Κώδικα,

β. παράνομες εκ προθέσεως προσβολές κατά της ζωής ή της σωματικής ακεραιότητας ή υγείας ή της προσωπικής ή γενετήσιας ελευθερίας,

γ. παράνομη χρήση πυροβόλου όπλου και δ. παράνομη συμπεριφορά για την οποία υπάρχουν ενδείξεις ότι διενεργήθηκε με ρατσιστικό κίνητρο ή η οποία ενέχει άλλου είδους διακριτική μεταχείριση λόγω χαρακτηριστικών φυλής, χρώματος εθνικής ή εθνοτικής καταγωγής, γενεαλογικών καταβολών, θρησκείας, αναπηρίας, σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας ή χαρακτηριστικών φύλου».